Pierwsza kopia dokumentacji medycznej za darmo
RODO weszło w życie przeszło 2 lata temu. Pomimo tego trzeba stwierdzić, że wiele obszarów prawa wciąż pozostało niedostosowanych do nowych przepisów. Zmiany objęły także przepisy dotyczące prowadzenia, ale przede wszystkim udostępniania pacjentom dokumentacji medycznej. Dotychczas zasadą było odpłatne udostępnianie każdej kopii dokumentacji medycznej. Czy po wprowadzeniu RODO pierwsza kopia dokumentacji medycznej jest za darmo? Odpowiedź na to pytanie nie jest oczywista, a w doktrynie prawa pojawiają się rozbieżne stanowiska.
Powyższa wątpliwość powstała z uwagi na brzmienie przepisu art. 15 ust. 3 RODO, który stanowi:
Administrator dostarcza osobie, której dane dotyczą, kopię danych osobowych podlegających przetwarzaniu. Za wszelkie kolejne kopie, o które zwróci się osoba, której dane dotyczą, administrator może pobrać opłatę w rozsądnej wysokości wynikającej z kosztów administracyjnych. Jeżeli osoba, której dane dotyczą, zwraca się o kopię drogą elektroniczną i jeżeli nie zaznaczy inaczej, informacji udziela się w powszechnie stosowanej formie elektronicznej.
Zdanie drugie cytowanego przepisu nie pozostawia wątpliwości interpretacyjnych. Według unijnego prawodawcy pierwsza kopia danych osobowych winna być doręczona osobie, której dane dotyczą, nieodpłatnie. Przy czym pojęcie pierwszej kopii danych osobowych odnosi się w rzeczywistości do nośników tych danych np. dokumentów. Dlatego też bezspornie dokumentację medyczną pacjenta uznać należy za nośnik jego danych osobowych.
Co wynika z ustawy o prawach pacjenta – czy pierwsza kopia dokumentacji medycznej jest za darmo?
Powyższe zagadnienie, na gruncie RODO wydaje się być klarowne i niebudzące wątpliwości. Jednakże pewną rozbieżność wprowadza art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta oraz Rzeczniku Praw Pacjenta. Zgodnie z nim podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych może pobierać opłatę za udostępnienie dokumentacji medycznej w postaci wyciągu, odpisu, kopii lub wydruku, a także skanu czy na informatycznym nośniku danych.
Powyższe świadczy o tym, że krajowy ustawodawca, nowelizując ustawę w maju 2017 r., nie dostosował jej treści do treści art. 15 ust. 3 RODO. Tym samym nie usunął wątpliwości co do tego czy pierwsza kopia dokumentacji medycznej jest za darmo.
Które przepisy należy stosować?
Czy zatem podmiot leczniczy może pobierać opłaty za kopie dokumentacji medycznej wydawanej na żądanie Pacjenta? Który z przytoczonych powyżej przepisów prawa traktować należy za obowiązujący?
Zgodnie z artykułem 288 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej:
W celu wykonania kompetencji Unii instytucje przyjmują rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie. Rozporządzenie ma zasięg ogólny. Wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich.
Zasada bezpośredniego skutku prawa umożliwia podmiotom indywidualnym powoływanie się bezpośrednio na prawo wspólnotowe przed europejskimi sądami.
Dodatkowo trzeba mieć na uwadze zasadę ustanowioną przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Zasada ta dotyczy pierwszeństwa prawa wspólnotowego nad prawem krajowym poszczególnych członków Unii Europejskiej. Wynika z orzeczenia w sprawie Costa przeciwko Enel z 15 lipca 1964 r.
A zatem, pacjent może we wniosku o udostępnienie mu jego danych osobowych powołać się bezpośrednio na art. 15 ust. 3 RODO. W takiej sytuacji żądanie uiszczenia opłaty za pierwszą kopię dokumentacji medycznej może narazić podmiot medyczny na wniesienie przez Pacjenta skargi do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych (art. 12 ust. 4 RODO).
Stąd też, z całą pewnością nie można pominąć stosowania przepisów RODO (tu art. 15 ust. 3) biorąc za podstawę treść art. 28 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta. To bowiem prowadziłoby do naruszenia jednego z podstawowych praw gwarantowanych przez RODO, a mianowicie prawa dostępu do swoich danych osobowych przez osobę, której te dane dotyczą.
Dokonując interpretacji obowiązujących przepisów, zarówno ustawy jak i RODO, oraz dokonując oceny legalności poszczególnych rozwiązań, należy przede wszystkim mieć na uwadze cel wymienionych regulacji prawnych oraz jak najszerszą ochronę praw osób, których dotyczą.
Podsumowując zatem, wydaje się, że nieodpłatnie powinna być doręczona Pacjentowi jedna, pierwsza kopia dokumentacji medycznej za konkretny okres leczenia.
Nowe obowiązki dla podmiotów leczniczych
W związku z powyższym, podmioty lecznicze, powinny dokonać pewnych zmian dla celów organizacyjno-porządkowych. Zasadnym byłoby wprowadzenie stosownej ewidencji wydawania kopii dokumentacji medycznej pacjentów. Dzięki temu możliwa byłaby weryfikacja tego, czy danemu pacjentowi wydano już kopię dokumentacji oraz w jakim zakresie.
Dodatkowo, obowiązek prowadzenia takiej ewidencji został nałożony na podmioty udzielające świadczeń zdrowotnych nowelą ustawy o prawach pacjenta z dnia 11 maja 2017 r. (art. 27 ust. 4).
Wydanie dokumentacji medycznej „bez zbędnej zwłoki”
Dodatkowo przypomnieć warto o tym, że podmiot medyczny winien zrealizować żądanie Pacjenta udostępnienia mu dokumentacji medycznej „bez zbędnej zwłoki”. Wynika to zarówno z przepisu art. 12 ust. 3 RODO, jak i § 78 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada 2015 r. w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania.
Planowane nowelizacje obowiązujących przepisów
Na koniec zaanonsować należy, że opisywane w niniejszej publikacji wątpliwości co do interpretacji oraz stosowania obowiązujących, niejednolitych przepisów prawa, mają zostać rozwiane w wyniku wprowadzenia stosownych zmian do obowiązującej obecnie treści ustawy o prawach pacjenta.
6 listopada 2018 r. został przyjęty projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem stosowania unijnego rozporządzenia RODO. Przewiduje m.in.: zmianę zasad udostępniania dokumentacji medycznej poprzez przyjęcie wprost, że każda pierwsza kopia wydawanej pacjentowi dokumentacji medycznej będzie darmowa.
Nie ulega wątpliwości, że nowelizacja przepisów ustawy o prawach pacjenta jest we wskazanym powyżej zakresie jest konieczna. Wynika to chociażby z panującej obecnie niepewności podmiotów leczniczych odnośnie właściwego stosowania przepisów, a także zgodnej z prawem realizacji praw pacjentów.
Podsumowując, przed wprowadzeniem nowelizacji, należy pamiętać, że pierwsza kopia dokumentacji medycznej jest za darmo.
